“Zaman” kavramını duyunca hepimizin aklına az çok bir şeyler gelir.
Kimimizin aklına dakikalar, kimimizin aklına kol saatleri, kimimizin aklına
uzay, kimimizin aklına paralel evrenler ve karadelikler, kimimizin aklına da
zaman makineleri ve bilim kurgu filmleri gelir. “Zaman” dediğimiz bu ilginç
boyutun ne olduğunu kendimize sorduğumuz zaman cevabını kolaylıkla
verebilirmişiz gibi düşünürüz. Ancak bu konu üzerinde düşündükçe ne kadar
farklı yönden ele alabileceğimizi ve ne kadar farklı “boyutlara” geçiş
yapabileceğimizi fark ederiz.
Zaman denilen olgu gerçekten inanılmaz… Bence insanoğlu “zaman”,
“boyut” ve “boyutlar arası geçiş” konuları hakkında henüz çok bilgi sahibi
değil. Daha keşfedilmesi gereken ya da çözülmesi gereken pek çok denklem var. Böylesine
gizemli ve ilgi çekici bir konu olduğu için de bilim kurgu filmlerinin ve
kitaplarının en sık ele aldığı konulardan biri…
Zamanda yolculuk etmek ve ışınlanabilmek tüm dünyanın hayali
sanırım. İlkokuldayken benim en büyük hayalim zaman makinesini icat edip Nobel
Ödülü kazanmaktı. Bir diğer merak uyandıran konu ise “paralel evrenlerin”
gerçekten var olup olmadığı. Bizim başka versiyonlarımızın bambaşka hayatlar
yaşıyor olma fikri de gerçekten çok hoş. Bu fikir, interaktif oyunlarda
seçimler yaparak hikâyenin akışını değiştirmeye benziyor. Ayrıca Stephen
Hawking’in teorisi de çok şaşırtıcı. Karadeliğin içine girildiği takdirde başka
bir karadelikten dışarı çıkılabileceğini düşünüyordu. Yani boyutlar arasında
bir yolculuk…
GÖRELİLİK
TEORİSİ
Einstein, genel görelilik ve özel görelilik olarak iki farklı teori
oluşturmuştur. Bu iki teorinin adına ise “izafiyet teorisi” denmektedir.
Genel görelilik
kuramı: Bu kuram bir kütle çekim kuramıdır. Newton’un ortaya attığı fikirden
biraz daha farklıdır. Bu kurama göre kütle çekimi, cisimlerin kütleleri ile
açıklanmamaktadır, uzayın eğriliği ile açıklanmaktadır. Kütlesi olan bir cisim
uzayın bükülmesine neden olmaktadır. Doğada her şey en kolay şekilde
tepkimelere girip hareket ettiği için, eğilen bölgedeki cisimler de en kısa yoldan
istedikleri noktaya ulaşırlar.
Özel görelilik ilkesinin iki tane maddesi vardır:
1-
Hareketsizlik
yoktur (Görelilik ilkesi): Fizik yasalarının, düzgün doğrusal hareket eden veya
sabit duran gözlemciler için aynı olmasıdır.
2-
Işık
hızı sabittir: Tüm gözlemcilere göre ışık hızı aynıdır. Gözlemcilerin hızına
göre, “ışık hızının” hızı değişiklik göstermez.
EINSTEIN’IN
İMKÂNSIZ DENEYİ
Einstein’in gerçekleştirmediği,
sadece düşünsel olarak ifade ettiği deneyini bilmeyen yoktur: İkiz Paradoksu. Birebir
aynı özellikte olan ikiz kardeşlerden biri uzaya gönderilir ve diğeri Dünya’mızda
yaşamaya devam eder. Uzaya gönderilen kardeş geri döndüğünde, zamana bağlı
olarak, bu iki kardeşin görüntüleri arasında çok büyük farklılıklar meydana
gelmiş olacaktır. Yüksek bir hızla -ışık hızıyla- uzaya gönderilen kişi için
zaman daha yavaş akacak, Dünya’da kalan kişi için ise zaman daha hızlı akacaktır.
Bu nedenle Dünya’da kalanın daha hızlı yaşlanacağı düşünülmektedir. Gerçekten
de yaşlanmamak için “ışık hızı terapisi” gibi bir faaliyet olsaydı çok hoş
olurdu…
ZAMAN
GENİŞLEMESİ
Einstein’ın özel
ve genel görelilik kuramından ötürü, zaman da görecelidir. Olaylar arasındaki
zaman ışık hızına yaklaştıkça zaman yavaşlar, uzar bir başka deyişle “genişler”.
Bu duruma “zaman genişlemesi” adı verilir. Hareket ettirilen bir saatin, sabit
duran bir saate göre daha yavaş çalışması, yani saatin geri kalması bundan
dolayı olmaktadır. Saati ne kadar hızlı hareket ettirirsek aradaki fark o kadar
açılmaktadır. Bu durumda günlük hayatımızda ne kadar aktif olursak o kadar geç
yaşlanacağımız sonucunu da çıkarabiliriz…
UZAY-ZAMAN
BÜKÜLMESİ
Basitçe açıklamak gerekirse, “uzay-zaman
bükülmesi” adı verilen olgu, zamanın akışının hızlanmasını veya yavaşlamasını
sağlamaktadır. Albert Einstein’ın 1905 yılında ortaya attığı genel görelilik
teorisinde evrenin dokusu hakkında bilgiler vermiştir. Yer çekiminin, uzay ve
zaman eğriliğinin bir özelliği olan bu teoriden şu sonuç çıkmaktadır: Kütlesi
olan her şey zamanı etkilemektedir, bükülmesine yol açmaktadır.
Sonuç olarak, ilginç bir kavram olan
“zaman”, görecelidir. Cisimlerin hareket hızına, kütlesi sonucu oluşan
uzay-zaman bükülmesine, zaman genişlemesine göre farklılıklar göstermektedir. Çok
yakın bir zamanda “zamanda yolculuk” sorununun da çözüleceğine eminim. Daha “zaman”
hakkında öğreneceğimiz çok fazla bilgi var…
Suzan R. HOFSTEDE,
KAYNAKÇA
1.
https://www.thoughtco.com/what-is-time-4156799 (Erişim tarihi: 23.07.2021)
2.
https://www.bilgiustam.com/zaman-nedir-bilimin-zaman-aciklamalari/ (Erişim tarihi: 23.07.2021)
3.
http://www.katihal.sakarya.edu.tr/kutuphane/zamangenislemesi.htm (Erişim tarihi: 23.07.2021)
4.
https://tr.wikipedia.org/wiki/Zaman_geni%C5%9Flemesi (Erişim tarihi: 23.07.2021)
5.
https://www.muhendisbeyinler.net/fizikte-zaman-nedir/#:~:text=Fizikte%20zaman%2C%20sadece%20bu%20evrenin,bulundu%C4%9Fu%20(sahip%20oldu%C4%9Fu)%20boyuttur.&text=Zaman%20hi%C3%A7%20bir%20%C5%9Feye%20ba%C4%9Fl%C4%B1,veya%20ge%C3%A7en%20s%C3%BCre%20olarak%20tan%C4%B1mlan%C4%B1r. (Erişim tarihi: 23.07.2021)
6.
https://khosann.com/yercekimi-uzayla-zamani-nasil-bukuyor/#:~:text=I%C5%9F%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%20yolu%20uzad%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20zaman%2C%20b%C3%BCk%C3%BClen,k%C3%BCtle%20uzay%2Dzaman%C4%B1%20b%C3%BCk%C3%BCyor%20diyoruz. (Erişim tarihi: 23.07.2021)
7.
https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%B6relilik_teorisi
(Erişim tarihi: 23.07.2021)
8.
https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/genel-gorelilik-kurami-nedir
(Erişim tarihi: 23.07.2021)
9.
http://www.baskent.edu.tr/~tkaracay/etudio/agora/bilim/relativity2.htm
(Erişim tarihi: 23.07.2021)
10.
https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0kiz_paradoksu
(Erişim tarihi: 23.07.2021)
11.
https://onedio.com/haber/fizik-dunyasinin-belki-de-en-onemli-kesfi-bugun-yapildi-kutlecekim-dalgasi-kanitlandi--674652#:~:text=Einstein'a%20g%C3%B6re%20ortamda%20hi%C3%A7bir,Ay%20kendi%20y%C3%B6r%C3%BCngesinde%20yol%20almakta..
(Erişim tarihi: 23.07.2021)
12.
https://www.livescience.com/65448-how-to-detect-time-warp.html#:~:text=Basically%2C%20a%20time%20warp%20is,making%20it%20run%20more%20slowly.&text=If%20you%20were%20to%20approach,compared%20to%20an%20outside%20observer.
(Erişim tarihi: 23.07.2021)
Yorumlar
Yorum Gönder